تلاش قاجار برای کاشت چای در ایران ناموفق بود تا اینکه حاج محمد میرزا معروف به کاشف السلطنه به عنوان کنسولگری ایران به هند فرستاده شد. او رازهای کاشت چای را آموخت و با حدود 4000 بوته چای به لاهیجان رفت و مابقی تاریخ .
امروزه بخش بزرگی از شمال ایران در حاشیه دریای خزر برای کشت چای مناسب است. به ویژه در استان گیلان در دامنه های البرز، مناطق وسیعی زیر کشت چای است و هزاران نفر در صنعت چای ایرانی مشغول به کار هستند. این منطقه بخش بزرگی از نیاز ایران به چای را پوشش می دهد.
ایرانیان یکی از بالاترین میزان مصرف سرانه چای را در جهان دارند و از قدیم الایام در هر خیابان یک چایخانه (چایخانه) وجود دارد. چایخانه‌ها هنوز یک مکان اجتماعی مهم هستند که در آن نسل‌های قدیمی با دوستان خود برای گفتگو با یک فنجان چای ایرانی دور هم جمع می‌شوند.
بیشتر چایخانه‌ها یا چای‌خانه‌های ایرانی، چای را در به صورت پررنگ و غلیظ سرو می‌کنند، مگر اینکه توسط شخص درخواست کننده چای مشخص شود چای او کم رنگ و سبک باشد. هرچه چای پررنگ تر باشد، غلظت تانن و کافئین بیشتر است، بنابراین یک فنجان چای خوب مانند یک فنجان قهوه خوب برای کسانی است که آن را مستقیم مصرف می کنند.
چای ایرانی در طعم‌های لطیف مختلفی عرضه می‌شود، اما مشخصه بارز آن رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز عمیق آن است که نوشیدنی‌های چای بسته به ترجیح خود می‌توانند آن را با آب رقیق کنند. یافتن یک لیوان چای ایرانی ساده نیست و بیشتر چای در رستوران ها یا کافه ها برگ های ارزان تری از سیلان است.
اگر در میان این همه برندهای مختلف چای به دنبال یک چای ایرانی مرغوب می گردید که هم عطر خوبی داشته باشد و هم طعم آن دلنشین باشد می توانید چای مهرآیین را امتحان کنید بدون شک مهرآیین یکی از بهترین برندهای انواع چای ایرانی است که می توانید به آن اطمینان کنید.
به دلیل تلخی چای سیاه، بسیاری ترجیح می دهند با چای ایرانی خود شکر بخورند. روش سنتی برای انجام این کار این است که یک حبه قند بردارید و آن را بین دندان های خود قرار دهید و سپس چای را میل کنید در حالی که اجازه دهید شکر ذوب شود. همچنین می توانید قبل از نوشیدن یک آب نبات زعفرانی در چای خود حل کنید. نبات (آب نبات صخره ای) یا حبه قند را می توان در سرتاسر کشور با تنوع زیاد پیدا کرد.
واقعیت جالب: در بین اقوام ایرانی، آذری ها به نوشیدن زیاد چای معروف هستند. در واقع مردم منطقه آذربایجان ایران به چای ایرانی خود علاقه زیادی دارند و همیشه آن را به صورت تازه دم کرده در لیوان یا فنجان کمر باریک می نوشند. در واقع اگر بخواهیم خودمونی صحبت کنیم آوازه چای خور بودن ترک ها در خارج از کشور نیز شنیده شده است.
چای، به طور کلی، همان چیزی است که ما ایرانیان صبح ها، بعد از هر وعده غذایی، و ناگفته نماند در طول روز می نوشیم. علاوه بر این، اولین نوشیدنی که در هنگام بازدید از خانه دیگران ارائه می شود، معمولا یک فنجان چای ایرانی است.
طرز تهیه چای ایرانی در ایران:
تنها چیزی که نیاز دارید یک قوری چینی خوب، چای سیاه خشک، چند عدد هل و مقداری گلبرگ رز است. مقدار زیادی چای خشک بریزید، هل را کمی در دست له کنید و روی چای با گلبرگ های گل رز در قوری بریزید. سپس آب جوش را اضافه کنید. درب آن را دوباره بگذارید و قوری را روی کتری یا سماور در حالی که روی اجاق می جوشد قرار دهید تا چای گرم بماند. چای ایرانی باید حدود 15 تا 20 دقیقه دم بکشد تا آماده سرو شود.
روش ایرانی ریختن چای:
ابتدا مقداری از چای داغ را داخل فنجان بریزید تا رنگ آن بررسی شود. باید کمی تیره باشد. سپس چای را دوباره داخل قوری بریزید. این دو کار را انجام خواهد داد:
فنجان را گرم می کند.
چای داخل قوری را به اطراف حرکت می دهد تا رنگ چای یکدست شود.
اگر رنگ روشن است، بگذارید کمی بیشتر دم بکشد.
سپس یک سوم تا نصف فنجان را با چای پر کنید و آب داغ را تا انتها روی آن بریزید. چای نباید از نظر طعم و رنگ قوی باشد، در این صورت آب داغ بیشتری اضافه کنید تا ته نشین شود.
انواع چای ایرانی
چای ایرانی انواع متفاوتی دارد که در این بخش به معرفی بهترین آن ها می پردازیم.
چای سرگل
شاید بر خلاف تصور بسیاری از افراد فکر کنند که چای سرگل به چای با کیفیت می گویند اما باید بگوییم چای سرگل از غنچه و برگ بالایی بوته های چای که لطیف ترین قسمت بوته هستند در فصل بهار تولید می شود، قسمت بالایی بوته برگ های پیچیده شده ای دارد و هرچه به سمت پایین می آییم برگ ها شکسته شده اند تولید چای از برگ های پیچیده کیفیت بهتری دارد. تنها نام سرگل بر روی یک چای نشانه با کیفیت بودن آن نیست چرا که در بازار بسیاری از چای های با کیفیت پایین تر را نیز به اسم سرگل به فروش می رسانند. چای سرگل دارای طعم تلخ و گس است و عطر بی نظیری دارد.
چای ممتاز
چای ممتاز یک سطح از چای سرگل پایین تر است و بیشتر از غنچه های بوته چای و برگ های پیچیده و کمی برگ های شکسته تشکیل شده است. در کشور ما چای ممتاز در رده دوم یعنی بعد از سرگل قرار دارد. در مقایسه با چای سرگل چای ممتاز بزرگتر هستند، تلخی آن کمتر است و کمی ملایم تر می باشد. چای ممتاز اگرچه از نظر کیفیت در رتبه دوم قرار دارد ولی پرمصرف ترین چای ایرانی است.
چای شکسته
چای شکسته به چای ریز می گویند به همین دلیل در کارخانه های تولید چای سهم عظیمی دارند. برای تولید چای شکسته ابتدا تمام ساقه ها را می چینند سپس تمام برگ ها را از ساقه جدا می کنند و در نهایت برگ های درشت تر را خرد می کنند. چای شکسته مناسب کسانی است که علاقه دارند چای آن ها زود دم بکشد به علت ریز بودن چای زمان دم کشیدن کاهش پیدا می کند. این چای را بهتر است در فصل بهار برداشت کنند تا عطر و طعم بهتری داشته باشد. در بازار چای برخی افراد به چای شکسته ای که در فصل بهار برداشت می شود چای شکسته ممتاز می گویند.
چای قلم
چای قلم از برگ های قسمت پایین بوته و ساقه ها تولید می شود و از نظر کیفیت در رده سوم قرار دارد. این چای در فصل بهار، تابستان و پاییز کشت می شود و از قیمت مناسب تری نسبت به دو چای ممتاز و چای سرگل برخوردار است. بهترین زمان برای برداشت این چای فصل بهار است اگرچه این چای به صورت کلی از چای ممتاز و سرگل درشت تر است اما اگر برداشت در فصل بهار باشد در مقایسه با سایر فصل ها ریزتر است.
چای باروتی
چای باروتی نوعی چای است که از نظر ظاهری با دیگر چای ها تفاوت دارد و به شکل گلوله های توپر در آمده است این متفاوت بودن در نحوه تولید به وجود می آید. از چای باروتی به اسم چای کلمه مورچه ای یا همان چای گلوله ای استفاده می شود.
سخن آخر
چای نه تنها یک نوشیدنی است، بلکه بازتاب قابل توجهی از فرهنگ ایرانی است. بنابراین، این نوشیدنی فقط یک نوشیدنی معمولی در ایران نیست، بلکه خانواده و دوستان را گرد هم می آورد و به اوقات خوش و گفتگوهای شاد کمک می کند.
